Omnibus, greenwashing, ontbossing... de ESG-kwesties die in 2025 in Brussel op de agenda staan

In samenwerking met Les Surligneurs (Clément Solal, journalist en Vincent Couronne, doctor in Europees recht)

In Brussel zijn de voorstanders van het Groene Pact in het defensief gegaan. Na vijf jaar van verovering, belichaamd in de CSRD en de Waakzaamheidsrichtlijnen, om nog maar te zwijgen van een aantal vooruitgangen in het sociaal beleid, is voor de ESG-sfeer het moment aangebroken om haar verworvenheden te beschermen. Terwijl rechtse en extreemrechtse krachten terrein hebben gewonnen aan de tafel van de zevenentwintig lidstaten en in het Europees Parlement, is de verklaarde prioriteit van de EU nu concurrentievermogen. Op het Europese toneel belooft het begin van het jaar vol politieke gevechten te worden: hier zijn vier van de kwesties die in de eerste helft van 2025 in de gaten moeten worden gehouden.

Omnibuswetgeving

26 februari 2025. Dit is de datum die degenen die het ESG-beleid van de EU volgen in hun agenda moeten aanvinken. Dit is de dag waarop de Europese Commissie haar beroemde "omnibuswetgeving" zou kunnen presenteren, gericht op het verlagen van de normen die op bedrijven wegen, volgens de "lijst met geplande punten" van de Commissie, volgens een indicatieve agenda online gepubliceerd. Aangekondigd door haar voorzitter Ursula von der Leyen in november, moet deze "omnibus" - een term die verwijst naar de wijziging van verschillende wetgevingsbesluiten tegelijk door middel van een enkele - op zijn minst drie ESG-pijler teksten verlichten: de verordening inzake de groene taxonomie, de richtlijn mvo en de richtlijn inzake waakzaamheid (bekend als "CSDDD"). Het aantal bedrijven dat onder het toepassingsgebied van deze richtlijnen valt, zou kunnen worden verminderd en de rapportageverplichtingen zouden kunnen worden teruggeschroefd. Maar hoe ver zullen deze bezuinigingen gaan? Zou de EU bijvoorbeeld kunnen besluiten om de implementatie van de CSRD uit te stellen, zoals voorgesteld door de Duitse kanselier Olaf Scholz? In de komende maanden zullen de medewetgevers van de EU - het Europees Parlement en de Raad - onderhandelen over het voorstel van de Europese Commissie.

De strijd tegen greenwashing

In het kielzog van haar Groene Pact is de EU begonnen met wetgeving tegen greenwashing. De eerste stap werd gezet tijdens het vorige mandaat: de Europese richtlijn "Consumenten in staat stellen zich in te zetten voor een groene overgang". De op 28 februari 2024 aangenomen tekst plaatst misleidende milieuclaims van bedrijven, "vroegtijdige veroudering" en "ondoorzichtige en onbetrouwbare" labels voor duurzaamheid in de categorie van "oneerlijke handelspraktijken" die door de EU verboden zijn (krachtens Richtlijn 2005/29 EC). De richtlijn moet tegen 2026 door de lidstaten zijn omgezet.

Maar er komt nog meer: in 2025 moeten de medewetgevers van de EU onderhandelen over een aanvullende richtlijn en deze aannemen "over expliciete milieuclaims ("richtlijn groene claims"). Dit voorstel, dat in maart 2023 door de Commissie is ingediend, is met name bedoeld om de jungle van milieukeurmerken die bedrijven gebruiken te reguleren. "Consumenten zijn zich niet bewust van het verschil tussen keurmerken die zijn gebaseerd op certificeringssystemen van derden en keurmerken die zijn gebaseerd op zelfcertificering, d.w.z. keurmerken die niet door een derde partij zijn gecontroleerd", aldus de Commissie in haar oorspronkelijke voorstel. In een studie die de Commissie in 2020 publiceerde, werd ook geschat dat 53% van de milieuclaims van bedrijven "vaag, misleidend of ongegrond" waren.

Het idee van de tekst is daarom om minimumeisen vast te stellen om de milieuclaims van bedrijven met wetenschappelijk bewijs te staven. Bedrijven zouden met name moeten specificeren of hun claims betrekking hebben op het hele product en de hele levenscyclus ervan, of alleen op bepaalde onderdelen, of moeten aantonen dat deze claims niet simpelweg overeenkomen met de naleving van wettelijk opgelegde normen. De laatste onderhandelingen gaan binnenkort van start in Brussel, maar ze beloven complex te worden. De Raad van de EU, de instelling die de ministers van de lidstaten samenbrengt, heeft afgelopen juni zijn eigen exemplaar aangenomen en is veel minder ambitieus dan het Europees Parlement, dat al in februari 2024 een standpunt innam.

Geïmporteerde anti-ontbossingswetgeving

De milieusoap die het einde van 2024 in Brussel markeerde, zal de komende maanden waarschijnlijk terugkeren. Onder druk van verschillende lidstaten en de rechtervleugel in het Europees Parlement heeft de EU uiteindelijk ingestemd met uitstel met een jaar van de verordening die de invoer in de interne markt van een reeks producten (cacao, koffie, soja, palmolie, hout, rundvlees, rubber, leer, meubels, papier, enz.) vanaf 2025 zou verbieden als ze afkomstig zijn van land dat na 2020 is ontbost. Vanaf nu moeten declaratieverplichtingen - bedoeld om te bewijzen dat producten die op de Europese markt worden gebracht niet afkomstig zijn van deze ontbossing - dus op 30 december 2025 van kracht worden voor grote marktdeelnemers en handelaren.

We kunnen echter niet uitsluiten dat dit project, dat door de handelspartners van de EU ronduit is veroordeeld, opnieuw wordt uitgesteld. Tegen juni 2025 zullen we iets meer weten: de Europese Commissie moet dan een uitvoeringsbesluit publiceren waarin de verschillende landen in drie categorieën worden ingedeeld volgens hun risiconiveau op het gebied van ontbossing (voorzien in artikel 29 van de tekst). Concreet zal dit document de omvang van de verplichtingen van de bedrijven bepalen, evenals de frequentie van de controles die door de Europese douaneautoriteiten worden uitgevoerd, afhankelijk van het land van oorsprong van het product (zoals beschreven in artikel 16). In maart 2024 stelde de Brusselse Commissie de publicatie van de classificatie uit, maar beloofde dat deze eerste stap opzij niet zou verhinderen dat de verordening zoals gepland begin 2025 zou worden geïmplementeerd. Zeven maanden later stelde de uitvoerende macht van de EU uiteindelijk voor om de inwerkingtreding met een jaar uit te stellen.

Routekaart voor vrouwenrechten

Zal de EU sociaal beleid opgeven tijdens haar ambtstermijn de nadruk leggen op concurrentievermogen en defensie? Dat is zeker de vrees van de linkse krachten in Brussel. In de afgelopen vijf jaar heeft de Commissie het initiatief genomen tot een reeks teksten in de Europese traditie van verbetering van de arbeidsomstandigheden sinds de belangrijke richtlijn van 1976 betreffende de gelijkheid van mannen en vrouwen op het werk. A priori zullen we iets meer weten over de sociale ambities van de Commissie op 5 maart: Roxana Mînzatu, de vicevoorzitter die verantwoordelijk is voor "sociale rechten, vaardigheden en werkgelegenheid van hoge kwaliteit", zal naar verwachting een "routekaart ten gunste van vrouwenrechten" presenteren, volgens de indicatieve agenda die door de instelling is gepubliceerd.

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.