De toekomst van de verordening tegen ontbossing staat in de wacht tussen vrijhandel en ecologische eisen

Gesteund door de wetenschappelijke gemeenschap en tal van milieuorganisaties, is de EU "ontbossing" verordening het onderwerp van een intense strijd achter de schermen. Op 23 september kondigde de Europese Commissaris voor Milieu, Jessika Roswall, nog een jaar uitstel aan van deze emblematische Green Deal-wetgeving, die op 31 december van kracht had moeten worden. De reden die dit Zweedse lid van de conservatieve EVP-fractie gaf? Het niet voorbereid zijn van het speciale IT-systeem, gezien "de massa gegevens" die verwerkt moeten worden.

De implementatie van deze verordening, die ervoor moet zorgen dat producten die in de EU verkocht worden na 2020 niet afkomstig zijn van ontboste of landdegradatie, vormt een materialiteit van formaat. Importeurs van palmolie, koffie, soja, cacao, vee, hout en rubber zullen "zorgvuldigheidseisen" moeten stellen met onder andere de geolocatie van het land dat wordt gebruikt om het geïmporteerde product te verbouwen. Deze informatie is vereist op grond van Artikel 9 van de verordening, die overigens moeilijk toegankelijk zal zijn in sommige leverancierslanden.

Sommigen vinden het IT-probleem echter een slecht excuus. Op 25 september zei Sabine Weyand, hoofd van het machtige directoraat-generaal Handel van de Commissie, dat ze "verrast" was door de verklaring van de milieucommissaris.

Uitstel niet bevestigd

Een paar uur later maakte Teresa Ribera, de vicevoorzitter van de EU die verantwoordelijk is voor de Groene Transitie en bekend staat om haar inzet voor het milieu, een sceptische opmerking: "Er kunnen - ik weet het niet - technische problemen zijn (...). Maar ik ben er zeker van dat we bestaande alternatieven kunnen vinden (...) en deze problemen zo snel mogelijk kunnen oplossen", zei de Spaanse socialiste, terloops vragen stellend bij het aangekondigde maar vooralsnog niet bevestigde uitstel.

De regeling, die in mei 2023 werd aangenomen, had oorspronkelijk op 31 december 2024 in werking moeten treden, maar de deadline werd vorig jaar voor het eerst met 12 maanden uitgesteld. Zal de regeling, waarvan de werking in de tussentijd is vereenvoudigd, opnieuw worden uitgesteld?

In ieder geval staat er enorm veel op het spel voor het milieu. "De vraag in de EU is verantwoordelijk voor 15% van de handelsgerelateerde ontbossing in de wereld, een onevenredig effect aangezien de EU 5,5% van de wereldbevolking telt. Dit betekent dat het EU-verbruik aanzienlijk bijdraagt aan de vernietiging van de biodiversiteit, de verstoring van de zoetwaterproductie en de uitstoot van broeikasgassen", aldus een recente nota gepubliceerd door de Bruegel denktank. Volgens een wetenschappelijke studie die vorige maand werd gepubliceerd, kan ontbossing de dood hebben veroorzaakt van meer dan een half miljoen mensen in tropische gebieden in de afgelopen twee decennia, als gevolg van hitte gerelateerde ziekten.

Een ongunstige beleidssituatie

De Commissie, die besprekingen is begonnen met het Europees Parlement en de Raad van de EU (de instelling die de 27 lidstaten verenigt), trekt de toekomstige verordening in twijfel. In werkelijkheid lijkt de situatie nogal ongunstig voor de verdedigers van de tekst. In de Assemblee van de EU is de EPP (rechts), de grootste politieke kracht in de Kamer, stevig gemobiliseerd tegen deze wetgeving, met de steun van extreemrechtse groeperingen.

Binnen de Raad van de EU hebben de landbouwministers van 18 lidstaten (Bulgarije, Kroatië, Estland, Finland, Hongarije, Ierland, Italië, Letland, Litouwen, Luxemburg, Oostenrijk, Polen, Portugal, Roemenië, Slovenië, Slowakije, Tsjechië en Zweden) aangedrongen op verdere vereenvoudiging en uitstel in een brief aan de Commissie van 7 juli. Deze landen zijn van mening dat de eisen voor landbouwers en andere bosexploitanten in de EU - op wie de verordening van toepassing zal zijn - "bezwarend en ongerechtvaardigd zijn voor landen met een onbeduidend risico op ontbossing".

Maar EU-landen zijn niet vrijgesteld van het risico op bosdegradatie, benadrukte de NGO Fern op 7 juli, en wees erop dat in Zweden, Oostenrijk en Finland "het verzet [tegen de tekst] wordt aangedreven door machtige spelers in de bosbouw en papierindustrie, die nauw verbonden zijn met nationale regeringen".

Commerciële dimensie

De zaak heeft ook een materialiteit. Als onderdeel van haar tariefcompromis met Donald Trump op 21 augustus heeft de Europese Commissie toegezegd rekening te houden met de Amerikaanse zorgen over een aantal groene wetten van de EU, waaronder die over ontbossing. Hoewel de Verenigde Staten bij lange na niet het eerste betrokken land zijn, oefent de Amerikaanse papier- en pulpindustrie toch sterke druk uit om aan deze regels te ontsnappen.

Tegelijkertijd wordt de wetgeving aangevallen door de andere handelspartners van de EU, waaronder Brazilië, Indonesië en Maleisië, die allemaal bovenaan de lijst van doellanden staan van landen waarop de wetgeving gericht is

Deze wrijving zal waarschijnlijk de inspanningen van de EU om "de handel te diversifiëren" dwarsbomen, in het bijzonder om de economische impact van de tarieven van Donald Trump te beperken. Het is een opmerkelijk toeval dat de aankondiging van het nieuwe uitstel door de Europese commissaris voor Milieu op 23 september op dezelfde dag kwam als de afronding van de onderhandelingen over een vrijhandelsovereenkomst tussen de EU en Indonesië, een belangrijke palmolie-exporteur en een land dat in opstand komt tegen de verordening.

Geschreven door Les Surligneurs: Clément Solal, journalist

Proeflezer: Vincent Couronne, doctor in Europees recht

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.