CSRD, zorgplicht: de belangrijkste punten in de onderhandelingen in Brussel

Vereenvoudiging is geen eenvoudige zaak. Binnen de EU-organen wordt moeizaam onderhandeld over het verlichten van de pijlers van het Europese ESG-beleid, waartoe de Europese Commissie begin dit jaar het initiatief heeft genomen in naam van het concurrentievermogen.

Vereenvoudigen of verzwakken?

Op 28 februari van dit jaar had de uitvoerende macht van de EU namelijk zogenaamde "omnibus"-wetgeving voorgesteld met als doel gericht op het vereenvoudigen van verschillende belangrijke onderdelen van de Europese wetgeving in het kader van het Groene Pact die tijdens het vorige mandaat is aangenomen, waaronder de richtlijnen inzake due diligence en duurzaamheidverslaglegging.

Ter herinnering, de CS3D vereist dat grote bedrijven schendingen van mensenrechten en het milieu in hun waardeketen voorkomen en verhelpen. De CSRD vereist dat ongeveer 42.000 bedrijven elk jaar gedetailleerde gegevens publiceren over hun ESG-praktijken (CO2-emissies, grondstoffenbeheer, gelijkheid, enz.).

Op het menu van het "omnibus"-voorstel: een drastische vermindering van het aantal bedrijven dat in beide gevallen wordt aangepakt en het schrappen van een groot aantal verplichtingen die in de oorspronkelijke teksten aan deze bedrijven werden opgelegd. In de praktijk lijkt het exemplaar van Brussel meer op een ingrijpende afzwakking dan op een vereenvoudiging.

Maar zullen de medewetgevers van de EU, de Raad (die bestaat uit de 27 lidstaten) en het Europees Parlement, waar het vereenvoudigingsproject nu wordt besproken, hun goedkeuring geven? Ja, dat is goed mogelijk, vooral gezien de lijn die Parijs en Berlijn nu volgen.

"De CS3D en een paar andere verordeningen moeten niet gewoon een jaar worden uitgesteld, maar afgeschaft", zei Emmanuel Macron op 19 mei tijdens de Choose France-top in Versailles, in navolging van de nieuwe Duitse kanselier Friedrich Merz. Op 9 mei had de christendemocraat opgeroepen tot de "intrekking" van de richtlijn inzake due diligence, een "duurzame oplossing voor het probleem" van de administratieve overbelasting die deze tekst volgens hem veroorzaakt. Ondanks de standpunten van de leiders van de twee grootmachten van de EU is dergelijke wetgeving niet noodzakelijk gedoemd om te verdwijnen.

Op weg naar de intrekking van CS3D?

De debatten tussen de lidstaten tijdens de vergadering van de Raad op 28 mei getuigen van hardnekkige verdeeldheid. De Deense minister van Industrie bijvoorbeeld - wiens land vanaf juli het roulerend voorzitterschap van de Raad van de EU bekleedt - sprak zich onlangs uit tegen een eventuele afschaffing van de Due Diligence-richtlijn.

Bovendien, terwijl de verklaring van Friedrich Merz, gedeeltelijk genuanceerd door zijn woordvoerder, in lijn is met het traditionele verzet van Duitsland tegen deze tekst, weerspiegelt het standpunt van Emmanuel Macron niet dat van Frankrijk in de Europese onderhandelingen.

Zonder een absolute meerderheid in de Nationale Assemblee heeft het staatshoofd niet langer een regering die volledig op één lijn ligt met zijn beleid. "Diplomaten bij de Franse Permanente Vertegenwoordiging in Brussel en het ministerie van Economische Zaken zitten niet op dezelfde lijn wat betreft de mogelijkheid van een totale afschaffing", zegt een Europese bron dicht bij de besprekingen.

Eric Lombard, de linkse Franse minister van Economische Zaken, kwam eind maart voor het "behoud" van de wettelijke aansprakelijkheidsregeling op, een "essentieel element" zonder welke "het effect van de richtlijn [over de zorgplicht] zeer verzwakt zal worden".

Dit mechanisme, vastgelegd in artikel 29 van de huidige versie van de tekst, bepaalt dat bedrijven onder bepaalde voorwaarden civielrechtelijk aansprakelijk kunnen worden gesteld voor schade die wordt veroorzaakt door een schending van hun zorgplicht. Deze bepaling werd echter geschrapt uit het omnibusvoorstel van de Commissie, waardoor het aan het oordeel van elke lidstaat werd overgelaten.

Achter de schermen dringt Frankrijk, net als België, Spanje en Finland, aan op het behoud ervan in naam van de Europese harmonisatie op dit gebied (de Franse wet van 2017 over de waakzaamheidsplicht bevat een dergelijk mechanisme, hoewel het minder robuust is dan het mechanisme waarin de EU voorziet), terwijl Duitsland campagne voert voor de afschaffing ervan.

Maar vergis u niet: de discussies binnen de Raad zouden over het algemeen moeten resulteren in een aanzienlijke afzwakking van de oorspronkelijke ambities van de tekst, zoals het geval is met het voorstel van de Commissie.

Lopende discussies over de omvang van de bedrijven die onder de richtlijn vallen

Wat het toepassingsgebied van de maatregelen betreft, is de laatste poging tot een compromis van het voorzitterschap van de Raad van de EU (die we hebben kunnen raadplegen) gebaseerd op een drempel van 1000 werknemers voor de CSRD zoals voor CS3D zoals voorgesteld door de Commissie eind februari. Er is echter geen consensus op dit punt: Frankrijk heeft een criterium van 5.000 werknemers voorgesteld, wat zou betekenen dat het zich richt op een zeer beperkt aantal bedrijven.

Een ander groot struikelblok bij de Raad: de klimaattransitieplannen die vereist zijn door de Richtlijn betreffende de waakzaamheid ten aanzien van de klimaatverandering, in zijn artikel 22. Het lijkt zeker dat de beoogde bedrijven dergelijke strategieën zullen moeten opstellen om uit te leggen hoe ze van plan zijn bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen van de EU. Er blijft echter één grote onzekerheid: zullen ze wettelijk verplicht zijn om ze te "implementeren"? De formulering die op dit punt in de definitieve tekst wordt gebruikt, blijft een van de belangrijkste kwesties in de onderhandelingen.

Er zijn ook discussies over de relevantie van het voorstel van de Commissie om de zorgplicht te beperken tot de activiteiten van het bedrijf zelf en die van zijn directe commerciële partners (niveau 1). Dat gezegd hebbende, is er geen kans om terug te keren naar de ambitie van de huidige versie van de richtlijn, die multinationals verplicht om veel verder te kijken bij hun onderaannemers, door de hele keten van activiteiten heen.

Tegelijkertijd lijkt er onder de lidstaten een consensus te ontstaan ten gunste van een grotere flexibiliteit voor bedrijven met minder dan 1.000 werknemers, die toestemming zouden kunnen krijgen om niet te reageren op bepaalde verzoeken om informatie van grotere bedrijven in het kader van de CS3D- en CSRD-regelingen.

Tot slot voorspelt de tekst die we hebben geraadpleegd een drastische vermindering in de toekomst van de hoeveelheid informatie die bedrijven moeten publiceren in hun duurzaamheidsrapportage - onder de ESRS (European Sustainability Reporting Standards).

We zullen ook rekening moeten houden met het Europees Parlement. Zou de in Straatsburg gevestigde instelling als tegenwicht kunnen dienen om de oorspronkelijke ambitie van deze vlaggenschipteksten van het Groene Pact te behouden? Niets is minder zeker. De besprekingen bevinden zich nog in een vroeg stadium: de leden van het Europees Parlement moeten eerst hun eigen versie van de "omnibus"-hervorming aannemen voordat de interinstitutionele trialoogonderhandelingen tussen het Europees Parlement, de Raad en de Commissie van start gaan. Het zal dus niet snel gebeuren.

Auteur: Clément Solal, journalist

Proeflezer: Vincent Couronne, doctor in Europees recht

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.