Welke invloed zou Trump, anti-klimaat, kunnen hebben op de Europese wetgeving?

(Geschreven door Les Surligneurs (Clément Solal, journalist en Vincent Couronne, doctor in Europees recht))

De meer optimistische hypothese zou zijn om de terugtrekking van de VS te zien als een kans voor Europa om zijn eigen normen op wereldwijde schaal door te drukken (via het beroemde "Brussel-effect") en, meer in het algemeen, om zichzelf te positioneren als internationale leider in de strijd tegen klimaatverandering.

Op het gebied van ESG-rapportage bijvoorbeeld, een gebied dat Trump en zijn teams bijzonder verafschuwen, is de Amerikaanse SEC (de federale toezichthouder op de financiële markten) bezig met het terugdraaien van zijn eigen regels, die beursgenoteerde bedrijven zouden verplichten om gegevens over klimaatgerelateerde risico's te publiceren.

Feit blijft dat Europa, een voorloper op dit gebied - met name met zijn Sustainability Reporting Directive (CSRD) - ook stappen achteruit zet, zij het minder radicaal: eind februari stelde de Europese Commissie voor om verschillende belangrijke elementen van de CSRD en van de Europese Richtlijn over de Waakplicht (CSDDD) te schrappen.

Eerste reacties van de VS op Europese wetgeving

De "vereenvoudigingsschok" die de Europese uitvoerende macht voorstelt, zal niettemin het onderwerp zijn van onderhandelingen in Brussel. En gezien de brede reikwijdte van de wetgeving in kwestie, is het niet onmogelijk dat de houding van Washington invloed zal hebben op de besprekingen. De CSRD, en nog meer de CSDDD in toepassing van zijn Artikel 2 van toepassing op bepaalde buitenlandse bedrijven, voornamelijk Amerikaanse.

Dit is niet aan de aandacht van de Trump-groep ontsnapt. In de Verenigde Staten heeft een Republikeinse senator een wetsvoorstel ingediend die Amerikaanse bedrijven zou verbieden zich te houden aan dit soort buitenlandse wetgeving. Het doel van het wetsvoorstel van Bill Hagerty is om Amerikaanse bedrijven te beschermen tegen "schadelijke extraterritoriale regelgeving", waarbij de Europese zorgplicht expliciet wordt aangepakt.

Gezien de zogenaamde "transactionele" logica van de Amerikaanse regering, is het gemakkelijk voor te stellen dat deze groene richtlijnen van de EU, evenals Europese regelgeving gericht op digitale reuzen, worden gekoppeld aan bredere onderhandelingen over de tarieven van Donald Trump.

Volgens de Bulgaarse Europarlementariër Radan Kanev (EPP, rechts), "zouden we bezig kunnen zijn onze eigen positie in de internationale handel te verzwakken door de EU regelgeving met extraterritoriale reikwijdte te versoepelen, terwijl deze als cruciale hefboom zou kunnen dienen om de Verenigde Staten, en vooral China, ter verantwoording te roepen en toekomstige handelsonderhandelingen te beïnvloeden".

Zou Europa de investeringen die naar de Verenigde Staten zijn gegaan terug kunnen zien vloeien?

Vanuit een andere invalshoek bekeken versterken de massale protectionistische maatregelen die Donald Trump op 2 april aankondigde, en de vrees die ze oproepen voor de Europese economie, de overtuiging binnen de EU-instellingen dat concurrentievermogen prioriteit moet krijgen. Met andere woorden, dit is niet langer het moment om bedrijven nieuwe milieuregels op te leggen.

In plaats daarvan wil de Europese Commissie het leven gemakkelijker maken voor de industrie, inclusief de groene industrie: de uitvoerende macht van de EU intensiveert initiatieven om te proberen strategische industrieën zoals staal, auto's, batterijen en mineralen op het oude continent te ondersteunen.

Vanuit het oogpunt van groene industrieën zullen de gevolgen van het beleid van Donald Trump waarschijnlijk ook voelbaar zijn in Europa. Zal de Amerikaanse president een einde maken aan de Inflation Reduction Act, het plan van 380 miljard dollar voor investeringen in groene technologieën dat hij van de regering-Biden heeft geërfd?

Zou dit slecht nieuws zijn voor het klimaat... of goed nieuws voor de aantrekkelijkheid van Europa? De "IRA", waarvan de belastingkredieten en subsidies - met name voor hernieuwbare energie en elektrische auto's - deels zijn gereserveerd voor producten die "made in the USA" zijn, wordt sinds de lancering in 2022 aan deze kant van de Atlantische Oceaan als discriminerend beschouwd. In feite heeft het plan massaal investeringen opgezogen die in Europa hadden kunnen plaatsvinden.

Waarnemers zien Donald Trump echter niet alles tegenhouden: de investeringen in kwestie komen onevenredig ten goede aan industrieën in Republikeinse staten. Een waarschijnlijker scenario zou zijn dat het Witte Huis de toegekende financiering vermindert en een deel ervan ombuigt naar Amerikaanse fossiele brandstoffen, die Donald Trump meer in het algemeen probeert te stimuleren, ondanks de solide concurrentiepositie van hernieuwbare energie aan de andere kant van de Atlantische Oceaan.

"Zonder Europees leiderschap wordt de volgende COP een ramp

In elk geval "zal er meer terughoudendheid zijn om te investeren in sommige van deze sectoren die gericht zijn op energietransitie en klimaat, omdat het beleid vandaag duidelijk minder aantrekkelijk is voor deze investeringen (...)", analyseert Jackson Ewing, een expert aan het Nicholas Institute for Energy, Environment & Sustainability, geciteerd in een artikel in Time. China zou hiervan kunnen profiteren om zijn technologisch leiderschap op veel van deze gebieden te versterken (elektrische auto's, zeldzame aardmetalen en andere mineralen, batterijen, enz.) Zal de EU hier ook van profiteren?

Tot slot heeft de EU nu een cruciale rol te spelen op het gebied van klimaatdiplomatie. Zonder Europees leiderschap wordt de volgende COP een ramp," vat Pierre Leturcq, programmamedewerker bij het Instituut voor Europees Milieubeleid, samen. Maar de conditio sine qua non voor dit leiderschap is slagen in de samenwerking met de opkomende landen, te beginnen met India en Brazilië".

Om dit te bereiken zal de EU met name met deze landen tot overeenstemming moeten komen over haar controversiële koolstofaanpassingsmechanisme aan de grens. Deze wetgeving zal vanaf begin 2026 bepaalde producten die in Europa worden ingevoerd, belasten op basis van hun koolstofvoetafdruk.

Er gaan ook geruchten dat de regering-Trump in de toekomst haar eigen koolstofheffing aan de grens zou kunnen invoeren. Maar dit zou eerder zijn ingegeven door protectionisme dan door klimaatverandering: in tegenstelling tot Europa hebben de Verenigde Staten geen federaal koolstofprijssysteem voor binnenlandse producten.

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.