Kunnen bedrijven de EU voor de rechter slepen met het oog op de aangekondigde ontrafeling van de ESG-wetgeving?

(Geschreven door les Surligneurs, door Clément Solal (journalist) en Vincent Couronne (doctor in Europees recht)

Wat betreft de beroemde CSRD, de richtlijn die bedrijven verplicht om elk jaar ESG-informatie te melden die voor hen van materieel belang is (CO₂ emissie, afvalbeheer, watergebruik, gelijke beloning, beleid voor winstdeling, etc.), zou de belangrijkste verandering zitten in het toepassingsgebied. Op woensdag beweerde de Commissie "ongeveer 80%" van de 42.500 bedrijven te hebben ontzien die aanvankelijk onder de tekst zouden vallen. Als gevolg daarvan zal het duurzaamheidsverslag nu alleen van toepassing zijn op bedrijven met meer dan 1.000 werknemers en een omzet van meer dan €50 miljoen.

Grote rechtsonzekerheid in het verschiet

Een dergelijke wijziging zal echter waarschijnlijk tot grote verwarring leiden in bepaalde lidstaten van de EU waar, zoals in Frankrijk, de richtlijn sinds 2025 van toepassing is op bepaalde zeer grote bedrijven op basis van gegevens van 2024, en dit jaar zou worden uitgebreid naar duizenden extra bedrijven. Begin 2026 moesten "grote bedrijven" (bedrijven die aan ten minste twee van de volgende drie criteria voldoen: een gemiddelde netto-omzet van 50 miljoen euro; een totale balans van 25 miljoen euro; ten minste 250 werknemers) hun eerste duurzaamheidsverslag over het boekjaar 2025 publiceren. Daarna, begin 2027, was het theoretisch de beurt aan beursgenoteerde KMO's om de strijd aan te gaan.

Voor de bedrijven in kwestie is de juridische onzekerheid waarschijnlijk des te groter omdat de door de Europese Commissie voorgestelde wijzigingen nog lang niet vastliggen: de wetgevingsvoorstellen zullen nu het onderwerp zijn van langdurige onderhandelingen in het Europees Parlement en aan de tafel van de Zevenentwintig - in de Raad van de EU. Deze onderhandelingen kunnen 12 tot 18 maanden duren, nog afgezien van de periode van ten minste zes maanden die nodig is om de herziene richtlijnen om te zetten in de wetten van de EU-lidstaten... Dat zou in het beste geval de herfst van 2026 betekenen, en dus mogelijk na de publicatie van de eerste duurzaamheidsverslagen door bedrijven uit golf 1 en 2, die zoals de zaken er nu voorstaan wettelijk verplicht zijn.

In de hoop deze valkuil te vermijden, heeft de Europese Commissie woensdag een zogenaamd wetgevingsvoorstel "zet de klok stil” dat er in de eerste plaats op is gericht om de deadlines van begin 2026 en begin 2027 voor de twee categorieën bedrijven met twee jaar uit te stellen." In feite gaan we de medewetgevers vragen om snel in te stemmen met dit "stop de klok" voorstel, zodat we daarna genoeg tijd hebben om te onderhandelen over het eerste omnibus voorstel over, onder andere, de noodzaak om de reikwijdte van de CSRD te beperken", vatte een hoge Europese ambtenaar het samen.

Op het eerste gezicht lijkt er een meerderheid te zijn in het Europees Parlement en de Raad van de EU om een dergelijke tekst aan te nemen, en meer in het algemeen om het grootste deel van de woensdag door de uitvoerende macht van de EU voorgestelde amendementen goed te keuren.

Het risico op rechtszaken kan niet worden uitgesloten

Toch kunnen bedrijven die al middelen hebben geïnvesteerd, door consultants in te schakelen of zelfs speciale teams in te huren om zich voor te bereiden op de naleving van de CSRD, het gevoel hebben dat ze zijn benadeeld, vooral omdat ze eerder een gewettigd vertrouwen hadden dat deze nieuwe verplichtingen zouden worden toegepast. Onder toezicht van het Hof van Justitie van de Europese Unie verbiedt dit beginsel van gewettigd vertrouwen onverwachte wijzigingen in regelgeving met onmiddellijke ingang, zonder te voorzien in overgangs- of begeleidende maatregelen. De vele bedrijven die zich voorbereiden om aan deze nieuwe verplichtingen te voldoen, zouden last kunnen hebben van de rechtsonzekerheid die is ontstaan door de ommezwaai van Europese volksvertegenwoordigers, en eisen dat er compenserende maatregelen worden genomen. Zullen sommige bedrijven zo ver gaan dat ze de zaak aanhangig maken bij het Europese Hof van Justitie? Het is niet zeker dat zo'n zaak zal slagen, maar in 2007 oordeelde het Hof van Justitie dat het principe van rechtszekerheid "bijzonder strikt van toepassing is in het geval van wetgeving die financiële gevolgen kan hebben".

Op 19 februari publiceerden 86 bedrijfsleiders een artikel in Les Echos waarin ze de CSRD verdedigen. Grote internationale groepen zoals Mars en Unilever namen stelling tegen de instabiliteit van de regelgeving en vóór de huidige regelgeving, net als een groep fondsen met in totaal meer dan €6.000 miljard aan investeringen.

Een aanzienlijke vermindering van enkele van de meest kenmerkende verplichtingen

De vermindering van de reikwijdte, die ook van toepassing zou zijn op de groene taxonomie - een verordening die nauw verbonden is met de richtlijn vennootschapsrecht en die bedrijven verplicht om mee te delen welk deel van hun omzet en investeringsuitgaven "duurzaam" is - is bij lange na niet de enige grote verandering die woensdag werd voorgesteld.

De Europese Commissie is ook van plan om de rapportagelast voor grote bedrijven die nog steeds onder deze wetgeving zouden vallen, aanzienlijk te verminderen. De Europese Commissie is van plan om de European Sustainability Reporting Standards (ESRS) te wijzigen door middel van een gedelegeerde handeling. Dit zijn methodologische gidsen die gedetailleerd aangeven welke informatie bedrijven moeten publiceren.

De schade is niet minder groot voor de richtlijn over de zorgplicht. Het doel van de GVDB was om grote multinationals die actief zijn in Europa te verplichten vanaf 2027 om milieu- (biodiversiteitsverlies, verontreiniging, enz.) of mensenrechtenschendingen (slavernij, kinderarbeid, enz.) door hun partners waar ook ter wereld te identificeren en waar nodig te bestrijden. Ten eerste zou de inwerkingtreding van deze tekst, een favoriet van NGO's, met een jaar worden uitgesteld, van 2027 naar 2028, net als de termijn voor omzetting door de lidstaten, van 2026 naar 2027.

De Commissie stelt ook voor om de zorgplicht te beperken tot de eigen activiteiten van het bedrijf en die van zijn directe zakelijke partners (niveau 1), terwijl de richtlijn in haar huidige vorm multinationals zou verplichten om veel verder te kijken dan hun onderaannemers, in de hele keten van activiteiten.

Een andere belangrijke wijziging: na een sterk verzoek van Duitse werkgevers heeft de Commissie ook voorgesteld om de wettelijke aansprakelijkheidsregeling (ingevoerd in artikel 29) af te schaffen, op grond waarvan bedrijven aansprakelijk kunnen worden gesteld voor schade die niet voorkomen had kunnen worden als zij zich niet aan de zorgplicht hadden gehouden. De richtlijn laat potentiële slachtoffers niettemin de mogelijkheid om hun zaak voor de nationale rechter te brengen op grond van de lokale wettelijke aansprakelijkheidsregeling.

De belangrijkste tegenslag voor het milieu betreft waarschijnlijk de door de richtlijn Artikel 22 vereiste transitieplannen voor het klimaat: bedrijven moeten nog steeds dergelijke strategieën opstellen om uit te leggen hoe ze van plan zijn bij te dragen aan de klimaatdoelstellingen van de EU, in het bijzonder door hun blootstelling aan activiteiten die verband houden met fossiele brandstoffen te verminderen. Maar ze hoeven ze niet langer "uit te voeren", volgens de woensdag voorgestelde amendementen." Bedrijven kunnen dus een plan opstellen en het vervolgens in een la laten liggen", betreurt een Europese bron.

Maar zou het exemplaar van de Commissie kunnen worden afgezwakt door de medewetgevers tijdens de komende onderhandelingen? Ik ben daar helemaal niet optimistisch over", zegt Pascal Durand, voormalig rapporteur voor de CSRD-richtlijn in het Europees Parlement. Het gedrag van de EVP [Europese Volkspartij, rechtervleugel], de grootste fractie in het Parlement, zal cruciaal zijn. Zullen de conservatieven zich naar rechts wenden tot ECR en ID [twee van de extreem-rechtse fracties], of zullen ze een meerderheid nastreven met het centrum en links?" vraagt de medeoprichter van Europe Écologie Les Verts in 2008, die van 2014 tot 2024 Europarlementariër werd, eerst in de ecologistische gelederen voordat hij zich aansloot bij de Macronisten en uiteindelijk bij de sociaaldemocraten belandde. Op dit moment weet niemand hier iets over. Maar het is niet duidelijk welke nationale delegatie binnen de EVP de fractie zou kunnen bewegen in de richting van een progressievere lijn."

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.