Waarom de verdedigers van MVO en de zorgplicht machteloos blijven tegenover de manoeuvres van de Europese conservatieven

Uitleg

Op 13 oktober waren de verdedigers van het ESG-beleid van de EU machteloos om de harde realiteit van parlementaire rekenkunde te weerstaan. De Commissie Juridische Zaken van het Europees Parlement stemde tegen haar standpunt over de zogenaamde "Omnibus" wetgeving, voorgesteld door de Europese Commissie op 26 februari door de Europese Commissie, gericht op het vereenvoudigen van een aantal emblematische Green Deal-regels. Onder de beoogde teksten: de richtlijn duurzaamheidverslaglegging (de beroemde "CSRD"), die vereist dat bepaalde bedrijven elk jaar ESG-informatie rapporteren (CO₂-uitstoot, afvalbeheer, watergebruik, gelijke beloning, enz.) en de Richtlijn Waakzaamheid.

Een "vereenvoudiging" van de Green Deal die de richtlijnen van hun inhoud ontdoet

In navolging van de lidstaten, die afgelopen juni over de Omnibus stemden, zijn de leden van het Europees Parlement van plan om deze wetten drastisch in te korten, te beginnen met hun toepassingsgebied. Terwijl de Commissie van plan was om "ongeveer 80%" van de 42.500 bedrijven die oorspronkelijk onder de richtlijn zouden vallen te ontzien, wilden de leden van het Europees Parlement, net als de 27 lidstaten, nog verder gaan, met een nieuwe dubbele drempel van 1.000 werknemers en een jaaromzet van 450 miljoen euro.

De tekst waarover het Parlement in Straatsburg maandag stemde, is het resultaat van een compromis tussen drie fracties: de conservatieven van de EVP, de sociaaldemocraten van de S&D en de centrumdemocraten van Renew. Hoe is het mogelijk dat deze laatste twee fracties, waarvan veel leden, met name op centrum-links niveau, de genoemde groene wetgeving steunen, toch hebben ingestemd met een dergelijke ontrafeling? Nou, deze parlementsleden hadden niet veel keus...

Het beleid is verschoven ten gunste van de EVP

Sinds de Europese verkiezingen in juni 2024 zou de EVP, de leidende kracht in het Huis, die zowel de MVO als de zorgplicht in feite verafschuwt, theoretisch een meerderheid kunnen vormen naast de verschillende extreemrechtse fracties. Hoewel de conservatieven traditioneel allianties vormen met het centrum en links, heeft de EVP toch ten volle gebruik gemaakt van de onderhandelingsmacht die deze nieuwe situatie haar geeft. Tot op het laatste moment dreigde de fractie een pact te sluiten met hard rechts als Hernieuw en de S&D niet zouden toegeven aan al haar eisen.

Deze strategie, die in de toekomst ongetwijfeld herhaald zal worden - waarschijnlijk met betrekking tot de nieuwe "klimaatwet" die de emissiereductiedoelstellingen van de EU voor 2040 zal vastleggen - is overgenomen.

"Het is heel duidelijk (...) dat de meerderheden in het Parlement zijn veranderd, en alle fracties moeten zich aanpassen aan deze nieuwe realiteit", legt Jörgen Warborn uit, de belangrijkste onderhandelaar van de EVP in deze kwestie. Als de centristen en sociaaldemocraten niet bij de pakken neer gaan zitten, "dan is het ook mogelijk om een andere meerderheid op te bouwen", benadrukt deze Zweedse conservatief geciteerd door Politico.

Het wetgevingstraject van de Omnibus is nog niet afgerond. Het lot van de CSRD en de zorgplicht lijkt echter al beslist na de stemming van maandag. Zodra de Europarlementariërs hun standpunt in de plenaire vergadering hebben bekrachtigd, moeten de lidstaten en het Parlement het eens worden over de definitieve versie van de hervorming, in de "trialoog"-onderhandelingen die begin november moeten beginnen. Er zijn weinig gebieden van onzekerheid, omdat de kopieën al zo dicht bij elkaar liggen. De twee instellingen hebben bijvoorbeeld de enorme vermindering van 60% naar 70% bevestigd van de gegevens die bedrijven moeten verzamelen in het kader van de CSRD.

Wat betreft de zorgplichtrichtlijn, die grote concerns vanaf 2027 moet verplichten om schendingen van mensenrechten of het milieu die worden veroorzaakt door hun activiteiten - of die van hun partners - op te sporen en te bestrijden, zijn de geplande verlagingen nog indrukwekkender. De nieuwe drempels voor deze controversiële tekst, de lieveling van NGO's, worden verhoogd naar 5.000 werknemers en 1,5 miljard omzet.

De medewetgevers zijn ook overeengekomen om het Europese wettelijke aansprakelijkheidsmechanisme af te schaffen, dat de kern van de richtlijn vormde (artikel 29). Het idee was dat bedrijven onder bepaalde voorwaarden op EU-niveau civielrechtelijk aansprakelijk konden worden gesteld voor schade als gevolg van een schending van hun due diligence-verplichtingen.

Een andere belangrijke afzwakking betreft de door de richtlijn vereiste transitieplannen voor het klimaat (artikel 22). Bedrijven moeten dergelijke strategieën opstellen om uit te leggen hoe ze van plan zijn "bij te dragen" aan de klimaatdoelstellingen van de EU, en in het bijzonder aan die van de Overeenkomst van Parijs. Maar zullen bedrijven verplicht worden om deze plannen uit te voeren, zoals oorspronkelijk gepland? Het lijkt er niet op, aangezien de leden van het Europees Parlement, net als de 27 lidstaten, uiteindelijk hebben gekozen voor taal die niet juridisch bindend is.

Pro-Green Deal aanhangers tussen berusting en frustratie

Onder de Green Deal voorstanders zijn er twee soorten reacties. Aan de ene kant zijn er degenen die de klap voelen, zoals de NGO's en de Groenen, die in het Parlement niet voor de compromistekst hebben gestemd. "Wettelijke aansprakelijkheid en de verplichting om klimaattransitieplannen uit te voeren vormen de ruggengraat van geloofwaardige wetgeving op het gebied van duurzaamheid. Door deze elementen te schrappen, maakt deze overeenkomst onze wetten zinloos", zei de Deense Groene Europarlementariër Kira Peter-Hansen.

Dezelfde frustratie werd geuit door de Nederlandse Europarlementariër Lara Wolters (S&D), die, bekend als rapporteur van het Parlement over de zorgplicht tussen 2022 en 2024, deze keer ontslag nam uit haar rol als "schaduwrapporteur" voor de Omnibus-tekst in de nasleep van de stemming van maandag.

Aan de andere kant zijn er mensen die het glas als half vol proberen te zien, zoals de Franse centristische Europarlementariër Pascal Canfin. "Hoewel dit akkoord niet in alle opzichten ideaal is, stelt het het Parlement in staat om de trialogen te beginnen (...) om tot een effectieve vereenvoudiging te komen die nuttig is voor bedrijven. Deze teksten zullen het gemakkelijker maken om onze milieu- en sociale doelstellingen te bereiken en zullen ons in staat stellen om verder te bouwen aan robuuste Europese regels", aldus de voormalige leider van EELV, die onder andere wees op de "verminderde auditkosten" voor bedrijven onder de CSRD.

Geschreven door Les Surligneurs: Clément Solal, journalist en Vincent Couronne, doctor in Europees recht (corrector)

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.