Broeikasgassen: zal de EU erin slagen de doelstelling van 90% reductie tegen 2040 wettelijk vast te leggen?

Zal een akkoord tussen rechts en uiterst rechts in Europa verhinderen dat de EU de doelstelling om de uitstoot van broeikasgassen tegen 2040 met 90% te verminderen, wettelijk vastlegt? Er is geen garantie dat de Europeanen erin zullen slagen om deze belangrijke mijlpaal op weg naar koolstofneutraliteit in 2050, zoals officieel voorgesteld door de Europese Commissie op 2 juli, vast te leggen.

Over deze doelstelling, die als leidraad moet dienen voor het Europese milieubeleid in de komende tien jaar, moet nu worden onderhandeld en goedgekeurd door de Raad van de EU - de instelling waarin de 27 lidstaten zijn verenigd - en het Europees Parlement. In het Europees Parlement kende de "Klimaatwet 2040" begin juli echter een chaotische start. Op dinsdag 8 juli werd een lid van de groep Patriotten voor Europa - waartoe ook het Franse Rassemblement National en het Hongaarse Fidesz van Viktor Orban behoren - verrassend genoeg benoemd tot rapporteur voor het wetsvoorstel.

Deze strategische positie van rapporteur, die het mogelijk maakt om de onderhandelingen binnen het Parlement te sturen, geeft de extreemrechtse partij ongekende macht om de klimaatagenda te beïnvloeden. De Patriotten, voorgezeten door Jordan Bardella, zijn "resoluut tegen" de doelstelling van 90% emissiereductie, zoals hij het Parlement op 8 juli vertelde, en meer in het algemeen tegen de groene wetten van de EU. Ze zouden het proces dus maandenlang kunnen blokkeren door het opzettelijk te vertragen, in het bijzonder door de voorbereiding en het opstellen van het verslag te vertragen.

Noodprocedure om de mislukte klimaatwet te redden

Om dit te voorkomen probeerden de groene, centrumlinkse en socialistische fracties tevergeefs om via een "urgentieprocedure" de Klimaatwet 2040 in het Parlement in Straatsburg erdoor te krijgen. Dit zou de macht van de Patriots-rapporteur aanzienlijk hebben beperkt en het risico hebben vergroot dat deze cruciale tekst in de prullenbak zou belanden.

In een tweede speling van het lot werd de urgentieprocedure op woensdag 9 juli afgewezen. "Een stemming die mogelijk werd dankzij de stemmen van de Europese Volkspartij (EVP, klassiek rechts), de grootste kracht in het Parlement, die ertegen was en zo een objectieve alliantie sloot met extreem rechts", verklaart Les Echos (alleen in het Frans beschikbaar).

Moet de EU, die momenteel verschillende pijlers van haar Green Deal aan het ontrafelen is, waaronder de CSRD-, anti-greenwashing- en zorgplichtrichtlijnen, afscheid nemen van haar 2040-doelstelling?

Nee, niet in dit stadium: in een persbericht liet de EVP weten dat ze in principe voorstander blijft van deze doelstelling, maar dat ze liever eerst wacht tot de Raad van de EU zijn eigen exemplaar heeft aangenomen. Het zijn meestal de Europarlementariërs die een standpunt innemen vóór de 27 lidstaten.

Rechts: aansluiting zoeken bij het standpunt van de Raad

In de praktijk zou in het Parlement een tweede stemming over een urgentieprocedure kunnen plaatsvinden om de Patriotten uit de running te halen, dit keer met de steun van de EPP. Voor dit soort procedures hoeft de rapporteur niet noodzakelijk een verslag op te stellen, wat zijn macht om problemen te veroorzaken vermindert. Dit zal echter gebeuren zodra de lidstaten hun standpunten in de Raad hebben ingenomen.

Het komt erop neer dat de conservatieve partij - waarvan veel leden in feite terughoudend zijn over de Klimaatwet 2040 - vooral tijd wil winnen en ervoor wil zorgen dat de goedkeuring gepaard gaat met maximale flexibiliteit.

De discussies in de Raad beloven lang en moeizaam te worden, gezien de verdeeldheid tussen de 27 lidstaten. Terwijl sommige landen, waaronder Polen, Italië en Tsjechië, duidelijk tegen de tekst zijn, hebben andere landen, zoals Frankrijk, bedenkingen en willen ze langzaam vooruitgang boeken. Het valt nog te bezien of deze landen een blokkerende minderheid kunnen vormen, aangezien de tekst een meerderheid vereist van ten minste 15 landen die ten minste 65% van de EU-bevolking vertegenwoordigen.

Het is dan ook twijfelachtig of de Unie erin zal slagen deze doelstelling te bereiken voor COP 30, die van 10 tot 21 november in Belém (Brazilië) zal worden gehouden, zoals het Deense voorzitterschap van de Raad van de EU en de Europese Commissie hopen.

Een wet die flexibeler kan?

En als de EU zich uiteindelijk verbindt tot een vermindering van 90% van haar emissies tegen 2040 - het minimum dat de EU nodig heeft om te voldoen aan de verplichting van het Akkoord van Parijs om de opwarming van de aarde te beperken tot 1,5°C, volgens de wetenschappelijke consensus - dan zal dat waarschijnlijk op flexibele voorwaarden zijn.

Om de Zevenentwintig te overtuigen heeft de Europese Commissie in haar oorspronkelijke voorstel van 2 juli al een reeks "flexibiliteiten" opgenomen. De uitvoerende macht van de EU heeft met name voorgesteld dat de lidstaten in de toekomst internationale carbon credits - ontvangen in ruil voor hun steun aan ontkolingsprojecten in derde landen - tot 3% van de totale netto-emissies van de EU (in 1990) mogen meetellen voor de toekomstige doelstelling van 2040.

Berlijn en Parijs hebben dit geëist, maar groene NGO's hebben scherpe kritiek geuit op het feit dat het systeem van carbon credits, zoals voorzien in artikel 6 van het Akkoord van Parijs, momenteel niet lijkt te werken. Deze 3%-limiet zou, typisch, kunnen worden uitgebreid tijdens de besprekingen.

Geschreven door Clément Solal (journalist) en Vincent Couronne (onderzoeker Europees recht)

Dit document is automatisch vertaald met Deepl.